Safra kesesi ameliyatı (Kolesistektomi) ve beslenme önerileri

Safra kesesi: karın bölgesinin üst tarafında, karaciğerin alt kısmına yapışık halde bulunan kese biçiminde bir organdır. Safra kesesi karaciğerde üretilen safra sıvısının depo edilmesinde ve gerektiği zaman sindirim kanalına boşaltılmasında görev almaktadır. 

Safra sıvısı: su, safra tuzu, safra pigmenti, kolesterol, organik tuz, yağ asitleri ve lesitinden oluşmakta olup; yağların sindirim, emilim ve kandaki bazı atık maddelerin vücuttan atılmasına yardımcı olan bir vücut sıvısıdır.

Safra Kesesi Taşları Neden Oluşmaktadır? 

Safra sıvısı normal koşullarda belirli bir oran ve yoğunlukta bulunmaktadır. Bu konsantrenin bozulması durumunda çökeltiler meydana gelir ve bunların birikmesi sonucunda safra taşları oluşmaktadır.

Safra Kesesi Taşlarının Belirtileri Nelerdir?

•    Genellikle karnın sağ üst bölgesinde ani - şiddetli ve sırta vuran bir ağrı
•    Sağ omuzda ağrı
•    Bulantı / Kusma / Ateş
•    Sarılık
•    Mide ekşimesi / Şişkinlik /Hazımsızlık
•    İdrar renginde koyulaşma
•    Açık renkli dışkı / İshal / Aşırı gaz ve sindirim problemleri 
Gibi belirtilerle kendini göstermekte ve kişilerin hayatını olumsuz yönde etkilemektedir.

Safra Kesesi Taşlarının Oluşmasını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

•    Cinsiyet ( kadınlar erkeklere oranla daha fazla risk taşımaktadır )
•    Yaş ( 40 yaş üzeri bireylerde taş oluşumuna daha sık rastlanılmaktadır )
•    Aşırı kilo ( Yapılan araştırmalar obez bireylerin daha fazla risk taşıdığı yönündedir)
•    Hareketsiz yaşam 
•    Diyabet öyküsü 
•    Aşırı yağ içeren / Yüksek kolesterollü / Düşük posalı beslenme biçimi
•    Sık doğum öyküsü gibi etmenler safra taşı oluşumunu etkileyen faktörler arasında yer almaktadır.

Safra Kesesi Taşı Tanısı Nasıl Konulmaktadır?

Safra kesesi taşı tanısı;
•    Hastanın öyküsü
•    Fizik muayene
•    Biyokimya tetkikleri
•    Ultrasonografi 

Gibi parametreler göz önünde bulundurularak konulmaktadır.

Safra Kesesi Taşı Ameliyatı 

Hastaların tedavi şekilleri hastalığın seyri ve komplikasyonlarına göre farklılık göstermekle birlikte safra kesesi taşı tedavisi için safra kesesinin alınma işlemi ‘kolesistektomi’ olarak isimlendirilmektedir.

Kolesistektomi ameliyatı klasik (açık) ve laparoskopik (kapalı) olmak üzere iki farklı teknik ile yapılmaktadır. Kapalı kolesistektomi ameliyatı hastalar açısından daha konforlu ve ağrısız olduğu için en sık kullanılan yöntemdir.

Safra kesesinin alınması durumunda safranın depo edilme görevini safra kanalı gerçekleştirmektedir.

Genel anestezi altında gerçekleştirilen laparoskopik kolesistektomi ameliyatı genellikle hastanın karın bölgesinden 3-4 adet insizyon(kesi) yapılarak gerçekleşmekte ve bu insizyon bölgelerinden safra kesesi çıkarılmaktadır. Hastalar ameliyat sonrası gözlem altına alınır ve hastalığın seyrine göre aynı gün veya bir sonraki gün taburcu edilmektedir. 

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Safra Diyeti Nasıl Uygulanır?

Ameliyat sonrasında hasta veya hastanın yemeklerini hazırlayan refakatçi, beslenme düzeni yani safra diyeti hakkında iyi bilgilendirilmelidir. Tüketilmemesi gereken yasaklı besinler iyi bilinmeli ve besinlerin hazırlanma koşullarına dikkat edilmesi gerekmektedir. Semptomlara ve sindirim sorunlarına neden olabilecek besinlerden uzak durulmalı ve kişi bu besinler hakkında bilgi sahibi olmalıdır.

Tedavi aşamasındaki ilk amaçlardan biri kişilerin ideal vücut ağırlığına ulaşması olmalıdır. Metabolizmanın düzgün çalışması ve hızının yavaşlamaması için yeterli kalori besinler aracılığı ile vücuda alınmalıdır.

Diyet tedavisinin doğru sonuç vermesi ve kişinin sağlığının olumsuz yönde etkilenmemesi için safra kesesi ameliyatı sonrası beslenme düzeni diyetisyen tarafından hazırlanmalı ve belirli aralıklar ile kontrol edilmelidir. 

Ameliyat gerçekleştikten sonra bağırsak sesleri yerine gelinceye kadar ağız yolu ile beslenmeye geçilmemeli; gerekli koşullar sağlandıktan sonra hastanın durumuna göre oral (ağızdan) veya enteral beslenme tedavisi uygulanmalıdır.

Ameliyat sonrası beslenme protokolü kademeli olarak geliştirilmelidir. Ameliyattan hemen sonra yasaklı besinlerde uzak durulmalı; ortalama ilk 2-3 ay 3 nolu ülser diyeti olarak adlandırılan beslenme düzeni uygulanmalıdır. İlerleyen vakitlerde hastanın tolerasyon durumuna göre liste dışındaki besinler beslenme düzenine yavaş yavaş eklenmelidir.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Tüketilmemesi Gereken Besinler

•    Koyu çay ve kahve, limonata, boza, neskafe, kakaolu süt, alkollü içecekler, maden suyu, soda, hazır meyve suları, kola ve gazoz gibi asitli içecekler
•    Yumurta ve yumurta içeren besinler (Yumurtanın vücutta tolere edilmesi kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Bu yüzden tüketimi de kişilerin tolerasyon durumlarına göre belirlenmelidir.)
•    Yağlı peynir, et, tavuk ve balık çeşitleri
•    Salam, sosis, sucuk ve pastırma gibi şarküteri ürünleri
•    Bütün yağlı yiyecekler, kavurma ve kızartmalar
•    Karaciğer, beyin, böbrek gibi sakatatlar ve tavuk derisi
•    Kaymak, krema, tahin, tahin helvası, çikolata, cips, çeşnili kraker ve bisküviler
•    Yağlı poğaça, börek, çörek, kek ve pasta gibi hamur işleri
•    Hazır çorbalar, et suyu veya tavuk suyu eklenmiş çorbalar, acılı çorbalar, kurubaklagil bulunan çorbalar
•    Gaz yapma özelliği olan lahana, turp, brokoli, karnabahar, kereviz gibi sebzeler; mercimek, nohut ve kuru fasulye gibi kurubaklagil çeşitleri
•    Pul biber, karabiber, kimyon gibi baharatlar
•    Fındık, fıstık, ceviz ve badem gibi yağlı kuruyemişler
•    Salamura besinler, turşu, sirke, çeşniler, et suyu, hardal, sarımsak, çemen, limon tuzu
Gibi besinlerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Serbest Olan Besinler

•    Açık çay, salep, ıhlamur, ada çayı, ayran gibi içecekler
•    Süt, yağsız beyaz peynir ve yoğurt
•    Beyaz ekmek, sade kraker, makarna, şehriye, kuskus, irmik, erişte ve pirinç gibi tahıl kaynakları
•    Baharat çeşitlerinden tarçın, nane ve kekik
•    Çiğ ve kabuksuz muz, elma, şeftali, kayısı, çekirdeksiz üzüm, kiraz
•    Pekmez, bal, reçel, sütlaç, tavukgöğsü ve muhallebi
•    Domates çorbası, süzgeçten geçirilmiş sebze çorbaları, şehriye veya pirinç eklenmiş çorbalar, yayla çorbası ve acısız tarhana çorbası
İçeren besinler tüketilmelidir.

Safra Kesesi Ameliyatı Sonrası Beslenme Önerileri

•    Günde 3 ana öğün mutlaka yapılmalı; duruma göre 2-3 ara öğün eklenmelidir.
•    Öğünler arasında 2,5-3 saatlik aralıklar olmalıdır.
•    Yemek porsiyonlarına dikkat edilmeli ve yasaklı besinler tüketilmemelidir.
•    Besinler iyi çiğnenmeli ve yavaş yavaş tüketilmelidir.
•    Bir gün içerisinde bütün besin gruplarından beslenmeye özen gösterilmelidir.
•    Yemek pişirirken yağın yanmamasına dikkat edilmeli, yemek yaparken sıvı yağ (zeytinyağı) tercih edilmelidir.
•    İçecek olarak açık çay, ıhlamur ve ada çayı gibi mideyi rahatsız etmeyecek besinler tercih edilmeli; asitli içeceklerden ve koyu çay-kahveden uzak durulmalıdır.
•    Midede şişlik oluşturabilecek ve gaz yapabilecek sebze ve kurubaklagil çeşitleri tercih edilmemelidir.
•    Her türlü paketli ve işlenmiş üründen uzak durulmalıdır.
•    Dikkat edilmesi gereken en önemli besinler arasında yer alan yumurta hastanın toleransına göre tercih edilmelidir. Bazı hastalar yumurtayı daha kolay sindirebildiklerinden ameliyattan 3 ay sonrasında beslenme düzenine yumurtayı eklemeye başlayabilir; 1,5-2 sene sonrasında ise yumurta beslenme planında tamamen yer alabilir.

Örnek Beslenme Programı

 Kahvaltı:
Açık çay veya ıhlamur 
Az yağlı beyaz peynir
Bal ya da reçel 
Ekmek 
Ara Öğün:
Ihlamur
Bisküvi veya etimek
Öğle:
Etli sebze yemeği
Pirinç pilavı veya makarna 
Cacık 
Meyve veya komposto 
Ekmek
Ara Öğün:
1 porsiyon sütlü tatlı (sütlaç, muhallebi vb.)
Akşam:
Çorba (mercimek, ezogelin hariç)
Izgara, buğulama veya haşlama et, tavuk, balık
Az yağlı yoğurt
Salata 
Ekmek